اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD چیست؟

هر کدام از ما ممکن است تا کنون اتفاقات و حوادث ناگواری را تجربه کرده باشیم که از به یاد آوردن آن‌ها اذیت می‌شویم. اختلال استرس پس از سانحه هم نوعی عارضه‌ی بلندمدت است که پس از تجربه‌ی عوامل استرس‌زای شدید در یک شخص مشاهده می‌شود.

مثلا شخصی ممکن است یک تصادف وحشتناک را تجربه کرده باشد یا قربانی یک تجاوز باشد. در چنین حالتی برخی از افراد بعد از گذشت مدتی با این موضوع کنار می‌آیند اما در مواقعی شخص ممکن است تا مدت‌ها تجربه‌ی تلخ خود را فراموش نکند و این موضوع حتی زندگی عادی او را تحت تأثیر قرار بدهد. برای مثال شخصی که در یک تصادف حضور داشته، ممکن است تا سال‌ها از رانندگی یا حتی سوار ماشین شدن، بترسد و خاطرات ناگواری برایش تداعی شود. در چنین حالتی شخص دچار اختلال استرس پس از سانحه یا به اختصار PTSD شده است.

دلایل بروز اختلال استرس پس از سانحه

اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD ممکن است بعد از بروز حوادث ناگوار رخ دهد و به طور کلی حوادث ناگوار شامل حوادثی می‌شوند که شخص هنگام مواجه شدن با آن‌ها احساس خطر کرده یا شاهد مردن و مجروح شدن دیگران باشد. برخی از این حوادث عبارتند از:

• تصادف و حوادث جاده‌ای
• درگیری‌های نظامی و حضور در جنگ
• قربانی‌های تجاوز (شامل تجاوز جنسی، حمله فیزیکی، سوءاستفاده، دزدی و زورگیری)
• حملات تروریستی و گروگان گرفته شدن
• حوادث ناگوار طبیعی مانند زلزله و سیل و...
• قرار گرفتن در معرض خشونت فیزیکی در کودکی
• تهدید شدن با اسلحه
• ابتلا به بیماری‌ها لاعلاج

همچنین شخص ممکن است این حوادث را خودش تجربه کرده باشد یا شاهد بروز آن برای خانواده و دوستان نزدیکش باشد.

علائم و نشانه‌های PTSD

علائم PTSD معمولا در طی 6 ماه بعد از سانحه ناگوار ظاهر می‌شوند و با احساس غم، افسردگی، اضطراب، احساس گناه یا عصبانیت همراه هستند. با این حال برخی از علائم رایج این اختلال عبارتند از:

فلش بک و کابوس دیدن

افراد مبتلا به PTSD ممکن است به صورت فلش بک در طول روز یا کابوس هنگام خواب، آن حادثه‌ی ناگوار را دوباره تجربه کنند یا با قرار گرفتن در موقعیتی مشابه، دچار فلش‌بک‌هایی به آن حادثه بشوند. برای مثال شخصی که بر اثر تصادف دچار اختلال استرس پس از سانحه شده‌است، ممکن است هنگام سوار ماشین شدن یا سرعت زیاد، تجربه تلخ خود را به یاد بیاورد. که در چنین حالتی شخص ممکن است احساسات و علائمی که قبلا تجربه کرده بود را مجددا تجربه کند. برای مثال دوباره دچار ترس و تعریق شده و مواردی مانند عدم شنوایی و بویایی و احساس درد را تجربه کند.

دوری گزینی از اطرافیان

صحبت کردن و یادآوری خاطرات دردناک برای قربانیان حوادث سخت است و به همین دلیل شخص ممکن است از مکان‌ها و افرادی که باعث به خاطر آوردن آن حادثه می‌شوند، دوری کند. یا خودش را با کار کردن، سرگرمی و... درگیر کند تا با دیگران برخورد خاصی نداشته باشد.

در حالت آماده باش بودن

افراد مبتلا به PTSD اغلب ناآرام و بی‌قرار هستند و گویی همیشه در انتظار خطر و یک اتفاق ناگوار هستند. چنین افرادی ممکن است همیشه در حالت آماده‌باش بوده و به علت عدم آرامش و اضطراب، به سختی خوابشان ببرد.

عوارض PTSD

اختلال استرس پس از سانحه می‌تواند همه‌ی ابعاد زندگی فرد از جمله شغل، روابط عاطفی و خانوادگی و به طور کلی زندگی روزمره‌ی شخص را تحت تأثیر قرار بدهد. همچنین این اختلال ممکن است برخی اختلالات روحی دیگر را به همراه داشته باشد که عبارتند از:

• افسردگی و اضطراب
• سوء مصرف مواد
• اختلال خوردن
• اختلالات خواب
• فکر کردن به خودکشی

درمان اختلال استرس پس از سانحه

انتخاب شیوه‌ی درمانی به تشخیص روانشناس یا روانپزشک بستگی دارد. به طور کلی زمانی که شخصی برای این اختلال به روانشناس مراجعه می‌کند در صورتی که نیاز به دارو درمانی داشته باشد، به روانپزشک ارجاع داده می‌شود. با این حال برخی از روش‌های درمان اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) عبارتند از:

• درمان شناختی
• درمان از طریق مواجهه
• درمان EMDR
• دارو درمانی مانند استفاده از داروهای ضد افسردگی، ضد اضطراب، پرازوسین و...